मुख स्वास्थ्यले तपाई को शरीर मात्र हैन मस्तिष्क लाई समेत असर गर्छ

हाम्रो मुलुकमा अधिकांश व्यक्तिहरू दाँत वा गिजाको दुखाइ महसुस हुँदा मात्र दन्त चिकित्सक कहाँ जान्छन् । तर मुख स्वास्थ्यले शारीरिक स्वास्थ्य लाई मात्र नभई मानसिक स्वास्थ्य लाई पनि असर गर्छ ।

स्वस्थ मुख खाना चपाउने वा आकर्षक मुस्कान देखाउने उपकरण मात्र होइन । दाँत र गिजाको स्वास्थ्यले आत्मविश्वास र समग्र स्वास्थ्यमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

हामीले कहिल्यै बिर्सनु हुन्न, मुख शरीरको प्रवेश द्वार हो । ओरल क्याभीटी अर्थात् दाँतमा बनेको प्वाल वा ओढार रोग जनक ब्याक्टेरियाको भण्डारको रूपमा कार्य गर्न सक्छ । जसले हाम्रो रगतको प्रवाहमा प्रवेश गरेर शरीरका अन्य भागहरूमा समेत फैलिन सक्छ ।

यति मात्र नभइ मुखमा सङ्क्रमण, औषधि वा आधारभूत स्वास्थ्य अवस्थाका कारण दीर्घकालीन सुन्याइले समेत रगतमा सुन्याइ सम्बन्धी सङ्केतहरू वृद्धि गर्न सक्छ, जसले रोग प्रतिरोधात्मक प्रणाली र सम्पूर्ण स्वास्थ्यलाई नै प्रभाव पार्न सक्छ । यी कारणले गर्दा मुख स्वास्थ्य सम्पूर्ण प्रणाली गत स्वास्थ्यको प्रतिविम्ब मात्र नभई यसको एक योगदान कर्ता समेत हो ।

मुख स्वास्थ्य को भयावह अवस्था विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्लुएचओ) को तथ्याङ्कले समेत देखाउँछ । विश्वमा मुखको रोगले लगभग ३ अर्ब ७० करोड मानिसहरूलाई असर गर्ने अनुमान गरिएको छ ।

नबिर्सौ, खराब मुख स्वास्थ्यले शरीरलाई असर गर्छ । यसले व्यक्ति विशेषको को जीवनको गुणस्तर मा समेत कमी ल्याउन सक्छ । सामान्य भाषा मा भन्ने हो भने दाँत मा कीरा लाग्न, गिजामा विभिन्न समस्या, रोग आदिले हामी लाई पीडा मात्र दिँदैन असुविधा समेत निम्त्याउने गरेको छ । जसले गर्दा चिन्ता, तनाव र उदासी रोग समेत निम्त्याउन सक्छ भन्दा तपाइहरू लाई आश्चर्य समेत लाग्न सक्ला । तर यो वास्तविकता हो र यसलाई अस्वीकार गर्न सकिँदैन ।

दाँतको विभिन्न खाले समस्याले गर्दा खान वा बोल्न कठिनाइले सामाजिक चिन्ता बढाउन सक्छ, आत्म सम्मान समेत कम गर्न सक्छ । दाँत बाङ्गो टिङ्गो, तल माथि हुनु, दाँत झर्नु, दाँतको रङ्ग परिवर्तन हुनु लगायतका समस्या ले लज्जाको भावना निम्त्याउन सक्छ । जसले व्यक्तिको आत्मविश्वास र शरीरको छविलाई समेत असर गर्छ ।

तपाइहरूले आफ्नो टोल , छिमेक, समाजमा अवश्य हेर्नु भएको होला, मानसिक रुपमा अस्वस्थ व्यक्तिहरूको मुख स्वास्थ्य राम्रो हुँदैन ।

मानसिक स्वास्थ्यले मौखिक स्वच्छताको अभ्यासहरूलाई प्रभाव पार्छ । डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मानसिक स्वास्थ्य अवस्थाहरूले मुख स्वास्थ्य, व्यक्तिगत स्वच्छता लाइृ बेवास्ता गर्न सक्छ । यति मात्र नभइ मनोचिकित्सा अवस्थाहरूको लागि उपयोग गरिने केही औषधिहरूले सुक्खा मुख जस्ता साइड इफेक्टहरू समेत निम्त्याउन सक्छ । ओरल क्याभीटी र गिजा रोगको जोखिम बढाउन सक्छ । आफ्नो समग्र स्वास्थ्य कायम राख्न हामी लाई मुख स्वास्थ्यलाई उच्च प्राथमिकता दिनै पर्छ ।

मुख स्वास्थ्य राम्रो रहनको लागि रोकथाम र हेरचाह महत्वपूर्ण छ । यस अन्तर्गत दिनहुँ बिहान र सुत्ने बेलामा दाँत माझ्ने, जिब्रो सफा गर्ने, दैनिक दाँतको कापहरूमा फ्लस गर्ने, सन्तुलित आहार लिने, मदिरा र सुर्ती जन्य पदार्थहरूबाट टाढा रहने काम गर्नु पर्छ ।

तर तपाई ले आफ्नो मुख स्वास्थ्य कायम राख्न गरेको प्रयास सँगै नियमित रुपमा दाँतको परीक्षण गराउने वानी समेत कायम गर्नु सुन मा सुगन्ध हो । राम्रो मुख स्वास्थ्य कायम राख्नाले दाँतमा बनेको प्वाल ओढार, गिजाको रोग, अन्य दन्त समस्याहरू रोक्न मद्दत गर्न सक्छ ।

तपाइ हामी सबै जनाले यो वर्ष मुख स्वास्थ्यलाई समेत उच्च प्राथमिकता मा राखौं । अनुहार लगायत देखिने वा नदेखिने शरीरको अन्य भाग अङ्ग हरु लाइ महत्व दिए जस्तै मुखको समेत हेरचाह गरौं । राम्रो मुख स्वास्थ्य ले तपाई लाई अन्य विभिन्न रोग वाट जोगाउँछ । (दन्त चिकित्सक डा. रश्मि काठमाडाैं स्थित कस्तुरबा डेन्टल केयरमा कायर्रत छिन ।)

मुखको स्वास्थ्यका लागि सामान्य उपाय 

• बिहान र राती गरी दुई पटक दाँत सफा गर्नुस ।
• सधैँ नरम ब्रिस्टल भएको टूथब्रश प्रयोग गर्नुस ।
• खाना खाए पछि राम्ररी कुल्ला गरेर मुख सफा गर्नुस ।
• गुलियो पदार्थ सेवन पछि राम्ररी कुल्ला गर्नुस ।
• दाँतको बीचमा फ्लस गरेर अड्किएका खाना कणहरू हटाउनूस ।
• बालबालिकाहरू लाई मटरको आकार बराबर मात्रामा टुथपेस्ट दिनुहोस् र ब्रस गरे पछि थुक्न लगाउनूस । जिब्रो नियमित रूपमा सफा राख्नुस । जिब्रोलाई टंग क्लिनर वा टूथब्रशले पनि सफा गर्न सकिन्छ ।