शरीरको लागि भिटामिन डी कति आवश्यक

भिटामिन डी मानव शरीरको स्वस्थता को लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण पोषण तत्व हो । यसलाई ‘सूर्य वाट पाइने भिटामिन’ पनि भनिन्छ । किनभने हाम्रो शरीरले घामको किरणहरू बाट भिटामिन डी उत्पादन गर्दछ । यो शरीरको हड्डी, दाँत, रोग प्रतिरोधात्मक प्रणाली र मांसपेशीहरूको लागि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ ।

भिटामिन डी को प्रमुख भूमिका क्याल्सियम र फस्फोरसको उचित अव शोषणमा हुन्छ । क्याल्सियमले हड्डी र दाँतलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछ भने भिटामिन डीको अभावले रिकेट्स (बालबालिकामा हड्डी कमजोर हुने रोग) वा ओस्टियोमलासिया (वयस्कहरू मा हड्डीको नरमपना) हुन सक्छ ।

रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीलाई बलियो बनाउन भिटामिन डीले ठूलो योगदान पुर्याउँछ । यसले शरीरलाई संक्रमण र रोगहरूसँग लड्न सघाउँछ । भिटामिन डीको कमीले शरीरमा थकान, डिप्रेसन र अन्य दीर्घकालीन रोगहरू जस्तै मधुमेह, मुटु रोग र क्यान्सरको जोखिम बढ्न सक्छ।

भिटामिन डीको कमीको कारण, लक्षणहरू र उपचार

भिटामिन डीको कमी हुन सक्ने कारणहरूः 

• घामको कमीः नियमित रूपमा सूर्यको प्रकाश मा नबस्दा ।
• आहारको अभावः भिटामिन डी युक्त खानेकुराहरू (माछा, अण्डा, दूध जन्य पदार्थ) कम खानु ।
• शरीरले भिटामिन डी अव शोषण गर्न नसक्नुः आमाशय तथा आन्द्रा सम्बन्धी (ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनल) समस्या (जस्तै, क्रोन्स रोग वा सिलिएक रोग)।
• मृगौलाको रोगः मृगौलाले भिटामिन डी लाई सक्रिय स्वरूपमा बदल्न नसक्दा।
• छाला गाढा हुनुः गाढा छालाले सूर्यको प्रकाशबाट भिटामिन डी बनाउने क्षमता घटाउँछ।

लक्षणहरू 

• हड्डी दुख्ने समस्याः हड्डी कमजोर भई दुख्ने।
• मांसपेशी कमजोरः शारीरिक काम गर्न गाह्रो हुने।
• थकान र कमजोरीः सधैँ थाकेको महसुस हुने।
• बालबालिकामा रिकेट्सः हड्डीको विकृति।
• प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोरः बारम्बार संक्रमण हुने।
• मुड स्विंगः डिप्रेसन र चिढिनु ।
• दाँत कमजोर हुनेः दाँत र गिजामा समस्या देखिनु ।

उपचार 

• सूर्यको प्रकाशः बिहान १० देखि ४ बजेको घाममा १५–३० मिनेट बस्ने ।
• आहार सुधारः भिटामिन डी युक्त खाने कुरा खाने ।
• माछा (साल्मन, टुना, माछाको कलेजोको तेल) ।
• अण्डाको पहेँलो भाग ।
• दूध जन्य पदार्थ : गाईको दुध, दही, पनिर, घिउ ।
• गेडागुडी, जडीबुटी र च्याउ (विशेष गरी घाममा सुकाइएको) ।
• बदाम र ओखर ।
• सोया उत्पादनहरू (टोफु, सोया दूध) ।

औषधि सेवनः 

• डाक्टरको सल्लाहमा भिटामिन डी सप्लिमेन्ट लिने ।
• भिटामिन डी२ वा डी३ चक्की वा झोल औषधि ।

हड्डी बलियो बनाउनः क्याल्सियम युक्त खाना र सप्लिमेन्ट पनि आवश्यक हुन सक्छ ।

नोट : डाक्टरको सल्लाह बिना औषधि प्रयोग नगर्नुहोस् ।

दीर्घकालीन समस्याहरू जस्तै मृगौलाको समस्या भएमा नियमित स्वास्थ्य जाँच गर्नुपर्छ । समयमै उपचार नगरेमा यो समस्या हड्डी सम्बन्धी गम्भीर रोगहरू निम्त्याउन सक्छ ।

भिटामिन डी हाम्रो शरीरको हड्डी बलियो बनाउन, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता सुधार गर्न, र समग्र स्वास्थ्य लाई कायम राख्न अति आवश्यक छ । यसको कमीले गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, त्यसैले यसको नियमित आपूर्ति सुनिश्चित गर्नु आवश्यक छ । (हार्ड जोर्नी तथा नशा रोग विशेषज्ञ डा. सम्राट पराजुली लुम्बिनी हस्पिटल एण्ड टेक्निकल कलेज , बुटवल मा कार्यरत छन)