‘बढी मोबाइल, टिभी हेर्ने बच्चाहरूको भाषिक क्षमता प्रभावित हुन सक्ने अध्ययनको दाबी’

हालै गरिएको एक अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धान अनुसार, सानै उमेर देखि अत्यधिक स्क्रिन प्रयोग गर्ने बच्चाहरूको भाषिक विकासमा नकारात्मक असर पर्ने सम्भावना रहेको छ ।

स्मार्टफोन, टिभी, ट्याबलेट जस्ता स्क्रिन युक्त उपकरणहरूको प्रयोगले बच्चाहरूको भाषा सिक्ने क्षमतामा बाधा पुर्याउन सक्छ । तर, बच्चाहरूलाई पुस्तकहरू सँग जोड्ने तथा अभिभावकहरूको संलग्नतामा स्क्रिन प्रयोग गराउने हो भने भाषिक सीप सुधार गर्न सकिने देखिएको छ ।

२० देशका १,८७८ बच्चाहरूमा गरिएको अध्ययन 

यो अध्ययन २० वटा ल्याटिन अमेरिकी देशका अनुसन्धान कर्ताहरूले गरेका हुन । अनुसन्धानमा १२ देखि ४८ महिना उमेर समूहका १,८७८ बालबालिकाको तथ्याङ्क विश्लेषण गरिएको थियो ।

यस क्रममा बालबालिकाले स्क्रिन कति प्रयोग गर्छन्, पुस्तकहरू सँग कत्तिको जोडिएका छन्, भाषिक विकासमा कस्तो प्रभाव परेको छ भन्ने पक्षहरूमा समेत ध्यान दिइएको थियो । साथै, अभिभावकहरूको आर्थिक स्थिति, शिक्षा तथा रोजगारीको अवस्था को समेत अध्ययन गरिएको थियो ।

टिभी सबैभन्दा बढी प्रयोगमा 

जर्नल ‘पिएलओएस वन’ (Plos One) मा प्रकाशित यो अनुसन्धान अनुसार साना बालबालिकाले सबै भन्दा बढी टिभी हेर्ने गरेका छन् । उनीहरू दैनिक औसत एक घण्टा भन्दा बढी समय टिभीमा बिताउने गरेका छन् ।

अध्ययनमा मनोरञ्जनात्मक कार्यक्रमहरू सबै भन्दा बढी हेरिएको पाइयो भने सङ्गीत र शैक्षिक कार्यक्रमहरू क्रमशः दोस्रो र तेस्रो स्थानमा रहे । कमजोर आर्थिक पृष्ठभूमिका परिवारहरूमा पुस्तकहरू र शैक्षिक सामग्रीहरूको उपयोग कम हुने तथ्य पनि अध्ययनले देखाएको छ ।

शब्दावलीमा असर देखियो

स्क्रिनमा धेरै समय बिताउने बच्चाहरूको शब्द सङ्ग्रह (भोक्याबुलरी) सीमित देखिएको छ । साथै, उनीहरू भाषा सिक्ने क्रममा केही महत्वपूर्ण चरणहरू ढिलो पूरा गर्ने गरेको पत्ता लागेको छ ।

यद्यपि, पुस्तकहरू सँग बढी जोडिएका तथा अभिभावकहरू सँग मिलेर स्क्रिन प्रयोग गर्ने बच्चाहरूको भाषा सीप तुलनात्मक रूपमा राम्रो देखिएको छ । अध्ययनमा स्क्रिन प्रयोग र शारीरिक विकास बीच प्रत्यक्ष सम्बन्ध भने नदेखिएको उल्लेख छ ।

नकारात्मक असर कम गर्न सकिन्छ 

अनुसन्धान कर्ताहरूका अनुसार, स्क्रिनको अत्यधिक प्रयोगले बालबालिकाको भाषिक विकासमा नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ । तर, यदि अभिभावकहरू ले सन्तान सँगै बसेर शिक्षा मूलक सामग्रीहरू हेराउने तथा उनीहरूलाई पुस्तकहरू सँग जोड्ने हो भने, यस असरलाई केही हद सम्म कम गर्न सकिन्छ ।

भावनात्मक विकासमा असर पर्ने सङ्केत 

अनुसन्धान कर्ताहरूले अत्यधिक स्क्रिन प्रयोगले बच्चाहरूको भावनात्मक विकासमा पनि असर गर्न सक्ने देखाएका छन् । मोबाइल फोन र ट्याबलेटको अत्यधिक प्रयोगले बालबालिकामा चिढिने तथा आवेग जन्य व्यवहार बढाउन सक्छ ।

विशेष गरी, कार्टुन वा अन्य मनोरञ्जनात्मक सामग्री हेर्नका लागि बालबालिकाले दैनिक जीवनका सामान्य गतिविधिहरू, जस्तै बिहान उठ्ने, खाजा खाने, ओछ्यानमा जाने जस्ता कुरामा अनावश्यक तनाव देखाउने सम्भावना रहन्छ ।

नयाँ अनुसन्धान आवश्यक 

अनुसन्धान कर्ताहरूले स्क्रिन प्रयोगको असर अझ विस्तृत रूपमा बुझ्नका लागि थप अध्ययन आवश्यक रहेको बताएका छन्। अभिभावकहरूले बालबालिकालाई अनियन्त्रित रूपमा स्क्रिनमा समय बिताउन दिनु उचित नहुने र उनीहरूको भाषा तथा भावनात्मक विकासलाई सघाउन वैकल्पिक उपायहरू अपनाउनु पर्ने सुझाव समेत दिइएको छ।